Ai về tỉnh lỵ Hưng Yên
              Thăm đền Thiên Hậu đôi bên nghê chầu                
                    Con Dương ngậm ngọc bích câu                     
      Con Âm sữa ngọt một bầu nuôi con  

      Đền Thiên Hậu thuộc khu phố Bắc Hòa của Phố Hiến xưa, nay là đường Trưng Trắc -Phường Quang Trung- TP. Hưng Yên. Đây là một công trình mang đậm màu sắc kiến trúc của nền văn hóa Trung Hoa kết hợp với văn hóa Việt.

Đền thờ bà Lâm Tức Mặc được nhân dân tôn làm Thiên Hậu. Theo “Đại Thanh nhất thống chí” bà là người Phúc Kiến (Trung Quốc), với huyền thoại khi bà được sinh ra có hương thơm ngào ngạt, hào quang rực rỡ, lớn lên có phép màu cưỡi chiếu bay trên biển. Bà phát hiện ra một thứ rong biển dùng nấu thạch làm thức ăn cứu đói cho dân và tìm ra một thứ dầu ăn gọi là ma mộc rút từ cây vừng giúp dân nghèo vượt qua những trận đói nghèo. Ngày 9/9 Âm lịch bà không bệnh mà hoá. Sau khi hóa, bà thường mặc áo đỏ bay lượn trên biển cứu hộ tàu bè đi lại. Người Phúc Kiến tôn bà là Thần hàng hải nên di cư đến đâu mang thần tích lập đền thờ đến đó.
Đền được xây dựng vào thế kỷ XVI - XVII, do 14 dòng họ người Trung Quốc ở Quảng Đông, Quảng Tây và Phúc Kiến sinh sống tại Phố Hiến quyên góp tiền của xây dựng.

Đôi nghê chầu trước cửa, nét đặc sắc của Đền Thiên Hậu

Đền được xây dựng theo lối kiến trúc Trung Hoa trên nhiều phương diện như Tam quan, nhà tế, mái đền, đao góc và kết cấu vì kèo. Đền được thiết kế, đục đẽo trang trí hoa văn sẵn từ Trung Quốc, rồi chở sang Phố Hiến, cùng các nghệ nhân người Việt xây dựng.
Mặt tiền của đền quay hướng Nam, hướng của thần linh, thánh nhân, mùa đông thì ấm áp, mùa hè mát mẻ, hướng tạo sinh khí, với đạo Phật là hướng của trí tuệ. Sân trước nhà tiền đường có hai con nghê chầu: Con đực ngậm viên ngọc, con cái ôm con bú, chất liệu bằng đá hoa cương, tạc khá sinh động. Hai con nghê đã nói lên quan niệm sống của người Trung Hoa: được của và được con là hạnh phúc lớn nhất của cuộc đời.
Toàn bộ phần vì được kiến trúc theo hình thái đặc biệt như cá, chim, thú. Trên bộ nóc trang trí hoa dây, các lớp đầu có vân xoắn xòe ra đặt trên lưng sư tử. Hình ảnh bốn con sư tử vừa dùng để chịu lực cho bộ vì nóc vừa là thể hiện thần uy của ngôi đền.
Mảng trang trí “bát mã quần phi” biểu tượng cho sự thành công và hạnh phúc. Trên hai đầu vì khắc nhiều hình người, ngựa, cờ quạt…mô tả các tích truyện cổ Trung Quốc. Tất cả được tô vẽ các màu sắc dưới ánh sáng tự nhiên của bầu trời làm cho tòa thiêu hương thêm phần rực rỡ tráng lệ, phần trên được tạo dựng kiểu chồng diêm, toàn bộ mái lợp ngói ống. Ngoài ra, ở đây còn trang trí bức tranh bốn mùa: Xuân, hạ, thu, đông, tả thanh long, hữu bạch hổ.
Lối kiến trúc độc đáo thể hiện ở gian hậu cung. Trên bộ vì nóc xà đỡ mái ngói, hoành mái mang hình dáng vai bừa chạy nối nhau trên đỉnh nóc xuống. Xà đỡ vai bừa tạo dáng mềm mại cho di tích đồng thời chịu lực vững chắc, mang đặc trưng riêng của kiến trúc Phúc Kiến, Trung Quốc. Các con rường trên bộ vì xếp chồng lên nhau kê trên đấu sen trang trí vân xoắn hình sóng nước. Kẻ bảy là kiến trúc Việt, với những đao mác tượng trưng cho sấm, chớp, mang đậm phong cách kiến trúc Hậu Lê. Những đầu dư trên 2 bộ vì chính là 4 con cá hóa long, ngoài ra còn có các mảng chạm: Sư tử hí cầu, phượng hàm thư, rùa, dơi ngậm, các đấu kê hình hoa sen cách điệu…mang phong cách nghệ thuật Trung Hoa.
Hiện nay, đền còn lưu giữ các sắc phong và nhiều bức đại tự liên quan tới việc đi sông biển và ngợi ca tài danh của vị nữ thần. Ngoài gian thờ chính, hai gian bên còn có bàn thờ cha mẹ và anh ruột bà cùng bàn thờ các dòng họ người Hoa đã có công xây dựng và tôn tạo đền. Hàng năm, đền Thiên Hậu mở hội vào ngày 23 tháng 3 âm lịch là ngày sinh và ngày 9 tháng 9 Âm lịch là ngày hóa của bà. Vào những ngày này, bà con người Hoa, người Việt đến dự tế lễ, rước kiệu rất đông vui và trang trọng. Lễ vật được dâng lên là những món ăn truyền thống của người Hoa như bánh Rong Câu, kẹo Sìu, bánh Rùa, bánh Tô Châu.
Đền Thiên Hậu đã được xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia năm 1992 và là một trong 16 di tích tiêu biểu nằm trong "Khu di tích Quốc gia đặc biệt Phố Hiến”.
Đền Thiên Hậu là một trong số rất ít công trình kiến trúc cổ của người Trung Hoa ở Phố Hiến còn bảo tồn tới ngày nay. Nơi đây sẽ luôn là những điểm tham quan du lịch hấp dẫn, độc đáo với mọi du khách trong và ngoài nước mỗi khi về Phố Hiến.