Ai đã đến với Hưng Yên dù chỉ là một lần nhưng nếu chưa đến thăm Chùa Chuông thì đó là một thiệt thòi vô cùng lớn, bởi chùa nổi tiếng với hệ thống các pho tượng cổ độc đáo, được mệnh danh là “Phố Hiến đệ nhất danh lam”.

Cổng tam quan chùa Chuông

Tọa lạc tại phường Hiến Nam, TP. Hưng Yên, qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo, chùa vẫn giữ được nét kiến trúc nghệ thuật thời Hậu Lê (thế kỷ XVII). Chùa còn có tên là Kim Chung Tự ( chùa Chuông Vàng) bởi gắn với một truyền thuyết cổ xưa. Tương truyền, vào một năm đại hồng thuỷ, có một quả chuông vàng trên một chiếc bè không biết từ đâu đã trôi dạt vào bãi sông thuộc thôn Nhân Dục. Các nơi đua nhau kéo chuông về địa phương mình nhưng không được, vậy mà bô lão thôn Nhân Dục lạy trời khấn Phật hô mười nam thanh nữ tú kéo được chuông lên bờ. Cho là vật báu trời ban, dân làng Nhân Dục bèn góp công, của dựng lại chùa cho rộng rãi hơn và xây lầu treo chuông. Mỗi lần thỉnh chuông, tiếng chuông ngân vang xa hàng vạn dặm. Khi ấy vua quan Bắc quốc lo sợ vì mỗi khi tiếng chuông thỉnh, những báu vật mà chúng cướp được sẽ về với chủ cũ nên đóng giả làm cao tăng tìm đến chùa để lấy cắp chuông vàng. Biết được giã tâm muốn cướp chuông vàng, các Tăng ni đã dấu chuông vàng xuống một chiếc giếng nhỏ. Dần dần những người mang chuông đi dấu đều viên tịch, hậu thế muốn tìm lại chuông nhưng không thấy.

Tới đây, du khách có thể thấy được cảnh đẹp của quần thể kiến trúc chùa Chuông chính là ở bố cục cân đối, nhịp nhàng. Chùa được bố trí cân xứng trên một trục trải dài từ cổng Tam quan đến Nhà tổ, kiến trúc ” Nội công ngoại quốc” bao gồm các hạng mục đặc sắc như: Tam quan, Tiền đường, Thượng điện, nhà tổ, gác chuông, gác khánh, hai dãy tả vu, hữu vu, nhà Mẫu.
Nét cổ kính và những hoa văn, kiến trúc thời Hậu Lê được in dấu rõ rệt trên cánh cổng và mái cổng Tam Quan. Cửa chồng diêm 3 tầng 12 mái, dáng vẻ uy nghi hài hòa. Các ô lồng đèn đắp nổi tứ linh, nghê đá đứng chầu thể hiện sự linh thiêng nơi cổng chùa.
Qua cổng Tam Quan là đến ao “mắt rồng” trồng nhiều hoa sen, giữa có cây cầu đá được dựng năm 1702. Qua cổng Tam quan và ao mắt rồng, du khách như gột bỏ bụi trần để đi đến thế giới của Phật, hướng con người tới tâm và thiện.
Tiếp đó là con đường nhất chính đạo được lát đá xanh, là con đường duy nhất dẫn dắt chúng sinh thoát khỏi bể khổ.
Nối giữa Nhà Tiền đường và Thượng điện là khoảng sân, ở giữa có cây hương bằng đá được dựng năm 1702, bốn mặt  ghi công đức của nhân dân tu sửa chùa.
Thượng điện cũng có 5 gian 2 chái, kết cấu giống Tiền đường. Bên trong Thượng điện có nhiều pho tượng đẹp như: tượng Tam Thế, Văn Thù, Phổ Hiền, Ngọc Hoàng, Nam Tào, Bắc Đẩu, Phật Thích Ca, Phật A Di Đà…
Hai bên là hai dãy hành lang đối xứng nhau dẫn tới nhà Mẫu, nhà Tổ và gác chuông. Hai dãy hành lang được bài trí đối xứng các lớp tượng khác nhau.

                                           

Nét đặc sắc của ngôi chùa cổ kính mà bạn không thể bỏ qua là hệ thống các pho tượng Phật độc đáo. Nổi bật là Bát bộ Kim Cương, Thập Bát La Hán (18 vị La Hán), 4 bức tượng Bồ Tát, hai ông Hộ Pháp chạy dọc theo hai dãy hành lang. Các pho tượng được tạo tác rất công phu, điêu luyện, mỗi pho tượng có một tư thế, dáng vẻ riêng và có biểu cảm khác nhau thu hút sự ngạc nhiên thích thú của nhiều du khách.
Chùa còn có bức phù điêu bằng gỗ, đó là Thập điện Diêm Vương, mô tả cảnh nhục hình mà con người phải trải qua nơi âm giới, khuyên răn mỗi người phải biết tu nhân, tích đức nhiều hơn.
Ngoài kiến trúc đẹp, bề thế, chùa Chuông còn lưu giữ nhiều hiện vật có giá trị như: hoành phi, câu đối…, đặc biệt là tấm bia đá “Kim Chung Tự thạch bi ký” được dựng vào năm Vĩnh Thịnh thứ 7 (1711). Trên bia có ghi tên những người công đức tu sửa chùa và mô tả cảnh đẹp, phố phường của Phố Hiến xưa.
Năm 1992, chùa Chuông đã được Bộ Văn hóa, Thông tin (nay là Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch) xếp hạng là Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia. Là một trong 16 di tích tiêu biểu trong hệ thống di tích” Quốc gia đặc biệt khu di tích Phố Hiến”.
Trải qua bao cuộc bể dâu, Phố Hiến đã không còn là thương cảng sầm uất nhưng Chùa Chuông vẫn tọa lạc thanh bình giữa những tán cây cổ thụ. Dấu xưa còn đó, nét thâm trầm đủ níu lòng vãng khách.